Wprowadzenie analityczne

Wojna rosyjsko-ukraińska stanowi najważniejsze studium konfliktu konwencjonalnego wysokiej intensywności w Europie od 1945 roku. Dla Federacji Rosyjskiej konflikt ten pełni funkcję pełnoskalowego laboratorium operacyjnego, w którym weryfikowane są zarówno założenia doktrynalne, jak i realne zdolności państwa do prowadzenia wojny długotrwałej.

Początkowa faza konfliktu ujawniła istotne słabości rosyjskiego planowania, dowodzenia i logistyki. Kolejne etapy pokazują jednak proces adaptacji, który – mimo bardzo wysokich kosztów – nie może być pomijany w planowaniu obronnym Sojuszu.

1. Powrót wojny przemysłowej: masa, rotacja, odporność systemowa

Obserwacja

Rosja rozpoczęła konflikt, zakładając krótkotrwałą operację. Po załamaniu tego scenariusza przeszła do modelu wojny na wyniszczenie, opartej na mobilizacji zasobów ludzkich i potencjału przemysłowego.

Zidentyfikowany wniosek

• Zdolność do absorpcji strat została przez rosyjskie kierownictwo uznana za akceptowalny koszt strategiczny.
• Mobilizacja, rotacja jednostek oraz długotrwałe utrzymanie wysiłku wojennego są możliwe nawet przy obniżonej jakości części sił.

Konsekwencje dla NATO

• Konflikt z Rosją nie może być planowany jako krótkotrwały.
• Przewaga jakościowa Sojuszu nie eliminuje potrzeby skali.
• Odporność społeczna i przemysłowa staje się kluczowym elementem odstraszania.

2. Integracja rozpoznania i ognia: bezzałogowe statki powietrzne jako element systemu artyleryjskiego

Obserwacja

Rosja stopniowo zintegrowała tanie platformy bezzałogowe z systemami artylerii lufowej i rakietowej.

Zidentyfikowany wniosek

• Skrócenie cyklu „wykrycie–uderzenie” okazało się istotniejsze niż precyzja pojedynczego systemu.
• Straty bezzałogowych statków powietrznych są traktowane jako naturalny element działań bojowych, a nie porażka.

Konsekwencje dla NATO

• Wysokokosztowe systemy rozpoznawcze są podatne na nasycenie.
• Konieczne jest rozwijanie:
  • tanich sensorów,
  • rozproszonego rozpoznania,
  • zdolności do działania w warunkach stałej obserwacji pola walki.

3. Walka radioelektroniczna: selektywna, lokalna, ciągła

Obserwacja

Rosyjskie systemy walki radioelektronicznej nie doprowadziły do pełnego „wyłączenia” pola walki, lecz do lokalnej degradacji kluczowych zdolności przeciwnika.

Zidentyfikowany wniosek

• Zakłócenie nie musi być całkowite, aby było skuteczne.
• Czasowe i punktowe oddziaływanie wystarcza do dezorganizacji działań taktycznych.

Konsekwencje dla NATO

• Nadmierne uzależnienie od nawigacji satelitarnej i cyfrowych systemów łączności stanowi poważną podatność.
• Zdolność do prowadzenia działań w środowisku o ograniczonej lub zakłóconej łączności powinna być standardem, a nie wyjątkiem.

4. Działania przeciw infrastrukturze krytycznej

Obserwacja

Rosja systematycznie uderzała w infrastrukturę energetyczną, logistyczną i transportową Ukrainy, niezależnie od sytuacji na linii styczności wojsk.

Zidentyfikowany wniosek

• Degradacja funkcjonowania państwa może przynieść skutki strategiczne bez konieczności zajmowania terytorium.
• Uderzenia w infrastrukturę krytyczną są narzędziem presji długoterminowej.

Konsekwencje dla NATO

• Ochrona infrastruktury krytycznej powinna stanowić integralny element planowania obronnego.
• Granica między konfliktem zbrojnym a kryzysem bezpieczeństwa wewnętrznego ulega dalszemu zatarciu.

5. Operacje informacyjne: zmęczenie zamiast przekonywania

Obserwacja

Rosyjskie działania informacyjne nie były ukierunkowane na dominację narracyjną, lecz na generowanie chaosu, sprzecznych przekazów oraz erozję zaufania społecznego.

Zidentyfikowany wniosek

• Skuteczność działań informacyjnych polega na długotrwałym obciążaniu poznawczym społeczeństw przeciwnika.
• Media i platformy społecznościowe państw zachodnich często nieświadomie wzmacniają ten efekt.

Konsekwencje dla NATO

• Odporność informacyjna staje się elementem obrony zbiorowej.
• Przeciwdziałanie dezinformacji nie może mieć wyłącznie charakteru reaktywnego.

6. Charakter przyszłych konfliktów z udziałem Rosji

Na podstawie doświadczeń z Ukrainy należy zakładać, że przyszłe konflikty:

• będą długotrwałe,
• będą prowadzone poniżej formalnego progu wojny,
• obejmą jednocześnie domenę militarną, informacyjną, cybernetyczną oraz infrastrukturalną,
• będą pozbawione jednoznacznych momentów eskalacji.

Celem Rosji nie jest szybkie zwycięstwo, lecz strategiczne zmęczenie przeciwnika.

Wnioski końcowe

Wojna na Ukrainie nie potwierdziła dominacji militarnej Rosji.
Potwierdziła natomiast zdolność Federacji Rosyjskiej do adaptacji w warunkach konfliktu wysokiej intensywności.

Dla Sojuszu kluczowe znaczenie ma nie to, czym Rosja była w 2022 roku, lecz czym staje się po kilku latach wojny.

Zignorowanie tego procesu adaptacyjnego byłoby poważnym błędem strategicznym.

Konsekwencje dla Polski i wschodniej flanki NATO

1. Przestrzeń operacyjna wschodniej flanki

Polska oraz państwa wschodniej flanki NATO funkcjonują w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru, na którym Federacja Rosyjska testowała i doskonaliła swoje zdolności prowadzenia konfliktu wysokiej intensywności. Oznacza to, że większość zidentyfikowanych wniosków z wojny na Ukrainie ma bezpośrednie zastosowanie regionalne, bez okresu przejściowego.

Wschodnia flanka nie jest potencjalnym teatrem przyszłych działań — jest teatrem referencyjnym dla rosyjskiego planowania operacyjnego.

2. Zagrożenie poniżej progu wojny

Dla Polski najbardziej prawdopodobnym scenariuszem nie jest klasyczna agresja lądowa, lecz ciągła presja prowadzona poniżej formalnego progu konfliktu zbrojnego.

Może ona obejmować:

• działania dezinformacyjne i operacje wpływu,
• ataki cybernetyczne na administrację i sektor energetyczny,
• zakłócanie systemów nawigacji satelitarnej i łączności,
• prowokacje na granicach oraz instrumentalizację migracji,
• presję ekonomiczną i energetyczną.

Celem tych działań nie jest eskalacja militarna, lecz testowanie odporności państwa oraz spójności sojuszniczej.

3. Infrastruktura krytyczna jako cel priorytetowy

Doświadczenia ukraińskie wskazują jednoznacznie, że w przypadku eskalacji infrastruktura krytyczna stanie się pierwszym i głównym celem oddziaływania.

Dotyczy to w szczególności:

• sieci energetycznych i przesyłowych,
• węzłów kolejowych i logistycznych,
• portów morskich i infrastruktury paliwowej,
• systemów telekomunikacyjnych,
• zaplecza transportowego sił sojuszniczych.

Dla Polski, jako kluczowego państwa tranzytowego NATO, oznacza to, że zakłócenie funkcjonowania zaplecza logistycznego może mieć skutki wykraczające poza wymiar narodowy.

4. Znaczenie odporności społecznej

Rosyjskie działania informacyjne będą ukierunkowane nie na zdobycie poparcia, lecz na erozję zaufania do instytucji państwa i sojuszu.

W polskich realiach może to oznaczać:

• wzmacnianie narracji o „porzuceniu przez sojuszników”,
• podsycanie sporów politycznych i społecznych,
• kwestionowanie sensu obecności wojsk sojuszniczych,
• dezinformację wokół kosztów bezpieczeństwa i obronności.

Odporność informacyjna społeczeństwa staje się w tym kontekście elementem obrony terytorialnej, a nie wyłącznie problemem komunikacyjnym.

5. Działania wojskowe w środowisku zakłóceń

Polskie Siły Zbrojne oraz siły sojusznicze na wschodniej flance muszą zakładać prowadzenie działań w warunkach:

• zakłóconej łączności,
• ograniczonej dostępności nawigacji satelitarnej,
• permanentnego rozpoznania przeciwnika,
• presji informacyjnej i cybernetycznej.

Oznacza to konieczność:

• decentralizacji dowodzenia,
• przygotowania struktur do działania w izolacji,
• zwiększenia autonomii pododdziałów,
• utrzymywania zdolności analogowych jako rezerwowych.

6. Znaczenie czasu i determinacji politycznej

Rosyjska strategia opiera się na założeniu, że państwa demokratyczne szybciej tracą wolę prowadzenia długotrwałego konfliktu. Wschodnia flanka NATO będzie w tym kontekście obszarem testowania spójności politycznej i determinacji sojuszu.

Dla Polski kluczowe znaczenie mają:

• wiarygodność odstraszania,
• ciągłość obecności sojuszniczej,
• spójność przekazu strategicznego,
• zdolność do utrzymania wysiłku obronnego w czasie.

Wniosek końcowy dla Polski

Doświadczenia wojny na Ukrainie wskazują, że największym zagrożeniem nie jest nagła inwazja, lecz długotrwała presja wielodomenowa, prowadzona poniżej progu wojny, z wykorzystaniem narzędzi militarnych i pozamilitarnych.

Dla Polski i wschodniej flanki NATO kluczowe staje się nie tylko posiadanie sił zbrojnych, lecz utrzymanie zdolności funkcjonowania państwa w warunkach permanentnego nacisku.

To właśnie odporność — wojskowa, infrastrukturalna, informacyjna i społeczna — będzie decydować o skuteczności odstraszania.